Denemarken kent een relatief groot aantal steward-owned bedrijven. Drie van de vier grootste beursgenoteerde bedrijven in Denemarken zijn steward-owned. Een beursgenoteerd bedrijf dat tegelijkertijd steward-owned is? Dat lijkt een onmogelijke combinatie. Toch kan het.
Het merendeel van het stemrecht van Carlsberg, Novo Nordisk en Maersk is in handen van een commercial foundation, een stichting met bedrijfsmatige doelstellingen.
Carlsberg
De oudste Deense commercial foundation is de Carlsberg Foundation. Brouwer J.C. Jacobsen richtte de Carlsberg Foundation in 1876 op. De stichting ontving in eerste instantie een deel van de winst van Carlsberg met als doel een laboratorium en museum te starten en wetenschappelijk onderzoek te ondersteunen. In 1882 besloot Jacobsen dat hij zijn bedrijf aan de stichting wilde nalaten en in 1888 was dat een feit. In de meer dan 130 jaar dat de Carlsberg Foundation de steward-owner is, is Carlsberg uitgegroeid tot de op drie na grootste brouwerij ter wereld.
In lijn met het testament van Jacobsen wordt de stichting bestuurd door wetenschappers; leden van de Royal Danish Academy of Sciences and Letters. De taak van het bestuur is om te zorgen dat Carlsberg waarde oplevert en om vanuit de stichting bij te dragen aan wetenschappelijk onderzoek. Na verloop van tijd groeide binnen het bestuur van wetenschappers de wens om een professionele sparringpartner te kunnen zijn voor Carlsberg. Om die reden werd in 1922 de Brouwerij Raad opgericht, bestaande uit 2 bestuursleden en 3 zakelijk deskundigen.
In 1970 fuseerde Carlsberg met de naamloze vennootschap United Breweries, waarna de stichting niet langer de enige, maar wel de grootste aandeelhouder werd van het gefuseerde bedrijf. Bij latere uitbreidingen verwaterde het belang van de stichting. Om te zorgen dat de stichting de meerderheid van het stemrecht zou behouden, werden A en B-aandelen uitgegeven met een ongelijke stemrechtverhouding. In 2020 doneerde de stichting 80% van haar winst.
Novo Nordisk
Novo Nordisk is de 10e farmaceut ter wereld. Het bedrijf is een favoriet van duurzame beleggers, omdat het voorop loopt in duurzame transities. De energie die nodig is voor productie van medicijnen wordt bijvoorbeeld volledig uit hernieuwbare bronnen opgewekt.
De Novo Nordisk Foundation is de belangrijkste eigenaar van Novo Nordisk. De geschiedenis van Novo Nordisk gaat terug tot 1922, toen Nobelprijs laureaat August Krogh uit Noord Amerika terugkeerde om in Scandinavië insuline te gaan produceren. Vandaag de dag produceert Novo Nordisk de helft van de insuline in de wereld. De Novo Nordisk Foundation is inmiddels de belangrijkste aandeelhouder van meerdere bedrijven, waarvan twee bedrijven beursgenoteerd zijn. Net als bij Carlsberg heeft de stichting de meerderheid van het stemrecht bij deze bedrijven in handen.
Maersk
Maersk is de grootste containerrederij ter wereld. In 1904 begon A.P. Møller een snelgroeiend scheepvaartbedrijf dat naar allerlei markten uitbreidde. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de behoefte om het bedrijf te beschermen tegen overname door speculanten en om te zorgen dat Maersk in de geest van de oprichter zou blijven opereren. Daarom werd in 1953 een stichting opgericht.
De AP Møller Foundation houdt de meerderheid van het stemrecht in Maersk en is daarnaast grootaandeelhouder van Danske Bank. De aandelen in Maersk mogen nooit verkocht worden en de aandelen in Danske Bank worden beschouwd als langetermijninvestering.
Foundation-ownership
Een deel van de aandelen van steward-owned ondernemingen Carlsberg, Novo Nordisk en Maersk zijn openbaar verhandelbaar. Beleggers kunnen echter nooit de koers van het bedrijf overnemen, omdat de meerderheid van het stemrecht wordt gehouden door een stichting.
Deze vorm van steward-ownership is in Nederland ook mogelijk. Nederland kent daarnaast een variatie op foundation-ownership, waarbij een STAK (stichting administratiekantoor) de aandelen houdt en certificaten van deze aandelen aan investeerders uitgeeft. Triodos Bank is een mooi voorbeeld van een bedrijf dat deze vorm toepast en in theorie oneindig veel groeikapitaal op kan halen, zonder stemrecht uit handen te geven.